مقام معظم رهبری به سنت سالهای گذشته، در آغازین لحظات سال جدید با نامگذاری سال، محور و سمت و سوی حرکت درسال جدید را مشخص می فرمایند. امسال نیز مقام معظم رهبری سال ۱۴۰۱ را سال تولید دانش بنیان و اشتغال آفرین نامگذاری کردند.
دانش بنیان و نفوذ فناوری به بدنه تولید و ایجاد یک اشتغال مستمر و پایدار مسیر حرکت در سال ۱۴۰۱ است که عزم همگانی را می طلبد. یکی از بخش های که مقام معظم رهبری در سخنرانی خود بدان اشاره و خواستار دانش بنیان شدن آن بخش شدند، مساله کشاورزی و بطور ویژه در مساله آب و بذر کشاورزی است. این دو یکی از بخشهای است که قابلیت دانشبنیان شدن را دارند و طی سالها واردات بویژه در بخش بذر ضمن ایجاد وابستگی کشور، زمینه هدر دهی سرمایه کشور را فراهم ساخته است.
برای بررسی ابعاد این مسئله، میزگرد”کشاورزی در بوته دانشبنیان” با حضور دو تن از اساتید برجسته کشاورزی خوزستان در دفتر خبرگزاری تسنیم اهواز برگزار شد. دکتر علیرضا شافعی نیا و نواب کاظمی از اساتید دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان برگزار شد.
در این نشست، شافعی نیا اظهار داشت: نامگذاری سال جدید از سوی مقام معظم رهبری امام خامنه ی به نام تولید دانش بنیان و اشتغال آفرین یک شور و اشتیاق زائدالوصفی در دل جوانان توانمند و باورمند و مومن به نظام و پیشرفت انقلاب ایجاد کرد و این قبل از هر چیز جای شکر و تشکر دارد.
وی افزود: این نامگذاری ها براساس یک فرایند درست و معقول و براساس نیاز کشور طراحی می شود که شعار امسال نشان از رشد کشور در مرزهای دانش و تکنولوژی های جدید در دنیا دارد و باید تلاش کنیم مثل برخی از سال های گذشته دچار شعارزدگی نشویم و برای تحقق درست و غیرکاریکاتوری شعار سال همت کنیم.
شتابزدگی آفت مهم در تحقق دانش بنیان
شافعی نیا با ذکر مصادیقی گفت: این که با بنر و سربرگ به سوی تحقق شعار سال برویم غلط است یا اینکه بخواهیم با صدور بخشنامه سریع دانش بنیان تاسیس و آمار را افزایش دهیم، جفای در حق شعار سال است. بله باید فرآیندها شفاف و کوتاه و تسهیل شوند ولی اینگونه نباشد که در عرض یک شب کلی شرکت دانش بنیان تاسیس شوند.
این استاد دانشگاه خوزستان اظهار داشت: قبل از پرداختن به ابعاد این شعار و سازوکار تحقق آن لازم است نگرش و زاویه دید خود را با مساله علم و پژوهش که زیربنای دانشبنیان است مشخص کنیم. علم و پژوهش از منظر رهبری انقلاب، علمی واجد ارزش است که نافع باشد که در دیدار سال ۹۴ با مسئولان دانشگاهی بدان تاکید کردند.
علم نافع؛ نسخه قطعی تغییر ریل در دانشگاهها است
شافعی نیا گفت: علم نافع، علمی است که مساله محور باشد و مشکلی از کشور را حل و انقلاب را یک گام به جلو ببرد.
وی با انتقاد از شاخص ها و برنامه ریزی در دانشگاه های کشور گفت: من در بررسی که در سیاست های کلان مصوب چند دانشگاه برتر کشور داشتم این نافعیت را ندیدم و همچنان افزایش تعداد رشته و دانشجو و دانشکده و مقاله ملاک و معیار سنجش و رشد قرار داده شده بود و این یک مساله دردناکی است. معتقدم سوق دادن اساتید به تولید مقاله یک دسیسه است. اینکه استاد را با استفاده از آییننامههای ارتقا به دستگاه تولید مقاله تبدیل کنیم، غلط است. استاد باید با فراغ بال و اندیشه باز بتواند برای مشکلات کشور و منطقه برنامه ریزی کند و چه بسا این حل مساله منجر به تولید مقاله هم نشود.
این استاد دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان گفت: برای اینکه دانشبنیان منجر به تولید و اشتغال زایی شود باید مسالهمحور باشد و اکنون در کشاورزی خوزستان مسایل مختلفی وجود دارد که نیاز به دانشبنیان شدن دارند ولی متاسفانه جهاد کشاورزی اهمیتی برای آن قائل نیست و دچار روزمرگی است. دانشگاه ها بویژه دانشگاه های کشاورزی باید برای توسعه استان برنامه داشته باشد. همین دانشگاه خودمان باید برای بهبود زندگی مردم روستای جوار خود و ارتقا کشاورزی ملاثانی تدبیر کند و از لاک خود بیرون بیایید.
عضو هیات علمی دانشگاه کشاورزی خوزستان گفت: علم کشاورزی مانند سایر علوم قابلیت دانشبنیانی دارد و بویژه اینکه از نظر آب کشاورزی در مضیقه هستیم نیاز داریم فناوری را برای حل مسایل بکار گیریم. در حوزه کشاورزی باید تقیه و احتیاط را کنار بگذاریم و صادقانه با مسایل روبرو شویم چه بسا اگر امروز من استاد دانشگاه اهمال کنم، سالهای آینده مردم خوزستان باید تاون کم کاری من را بدهد. به طور مثال شرکت توسعه نیشکر با شرایط کشاورزی خوزستان از منظر آب تطابق ندارد این را باید فکری کنیم و برای حل آن نیاز به توسعه دانشبنیان داریم.
کشاورزی یارانهای مانع دانش بنیان شدن است
وی گفت: برای اینکه کشاورزی دانشبنیان شکل گیرد باید از کشاورزی دولتی رها شویم و تا زمانی که ناف کشاورزی خوزستان به یارانه کود، سم و ماشین الات وصل است، بهره وری و دانشبنیان خریدار ندارد. نتیجه این کشاورزی هم خشک شدن تالاب ها و رودها و طغیان سموم در چرخه غذایی است.
شافعی نیا افزود: کشاورزی از نظر دانشبنیان دارای عقب ماندگی زیادی است و این در صورتی است که این بخش نیاز به هوشمندسازی دارد و هوشمند سازی در بخش ادوات کشاورزی، شیوههای کشاورزی، تولید ارقام جدید بویژه اصلاح بذور ضرورت دارد. منابع آب و خاک کشور در شرایط مطلوبی نیست و نیاز است هوشمند سازی در دستور کار قرار گیرد. شرکت های دانش بنیان کشاورزی در خوزستان متاسفانه با وجود تعداد زیادی مساله بسیار کم هستند.
در ادامه دکتر نواب کاظمی استاد دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان اظهار داشت: در ابتدا عرض کنم به واسطه تاسیس و سهامدار شرکت سهامی خاص فنآور و با استقرار و عضویت در پارک علم وفناوری خوزستان درگذشته و همکاری فعلیام با شرکتهای دانشبنیان و یک واحد شتاب دهنده، از نزدیک با کم و کیف این شرکتها آشنا هستم.
این استاد دانشگاه گفت: براساس قانون اساسی کشور ترسیم و ابلاغ سیاست های کلی نظام و جهت گیری کشور بر عهده رهبری نظام است. این وظیفه از طرق مختلف به اجرا درمیآید. همچون: سخنرانیها، ابلاغ ها، نامهها و دستورات. اما یکی از روش ها و شیوههای ترسیم جهت گیری کلی نظام و مسئولان که حضرت آیت الله خامنه ای آن را مطرح و دنبال کردهاند، همین انتخاب شعار و نامگذاری سالهای مختلف بوده است، رویکردی که بیش از ۲۰ سال است تاکنون ادامه یافته و تقریبا ده ساله اخیر رویکرد اقتصادی آنها بیشتر بوده است. شعار امسال با عنوان تولید دانشبنیان و اشتغالآفرینی به نظر ماحصل آنهاست دراین رابطه خیلی ساده عرض کنم که موضوع شعار تولید بر پایه دانش، بیش از هر چیز برای شرکتهای حوزه دانش بنیان از ابتدایی ترین مرحله یعنی صاحبان ارایه ایده، وکانونهای رشد و شکوفایی تا مراکز رشد، شتاب دهندها و شرکتهای دانشبنیان بسیار خوشحال کننده بود و واقعا در این سالها فعالین حوزه دانشبنیان احساس تنهایی می کردند و این شعار سال یک امید و انرژی مضاعف به رگ های این شرکتها تزریق کرد و صاحبان ایده، استارتآپ ها را امیدوار نمود.
وی افزود: هرچند که شور و شوق و استقبال برای تحقق شعار سال طبیعی است اما بد نیست در کنار آن آسیبشناسی سالهای پیشین هم صورت گیرد و اجازه ندهیم ۱۴۰۱ نیز با عدم کامیابی صدرصدی روبرو شود. ، چنانچه بخواهم مروری مختصر بر یکی از شعارهای گذشته داشته باشم با توجه به اینکه علاوه بر کشاورزی، مطالعات و تحقیقات جدی در زمینه مدیریت مصرف انرژی را دنبال میکنم؛ شعار سال ۸۸ با عنوان اصلاح الگوی مصرف را انتخاب میکنم. هرچند عنوان شعار عالی بود، ضرورت آن نیز همینطور، سیاستهای کلی نظام در زمینه اصلاح الگوی مصرف ابلاغ شده از سوی رهبری نیز تقریبا بینقص بودن اما چه شد علیرغم تهیه قوانین ۷۵ مادهای توسط مجلس شورای اسلامی در سال ۸۹ و پشت بند آن تهیه تنظیم، و تصویب انواع دستورالعملها و آیین نامه های اجرایی توسط هیات وزیران وقت و ابلاغ آنها به بدنه اداری کشور برای اجرا شدن، اما چرا کاهش مصرف مد نظر رخ نداد!؟
در تحقق شعار سالها موفق نبودیم
وی افزود: واقع بین باشیم افزایش مصرف نیز در برخی بخشها رخ داده است و خوشبینانه اینکه اگر چنین برنامههایی نبود شاید وضعیت مصرف بازهم بدتر میشد اما آنچه که واقعیت است هنوز بعد گذشت بیش از ده سال آن سیاستهای ابلاغی مربوط به شعار سال ۸۸ بطور کامل رعایت نمیشود. بی گمان نقش دولت ها بسیار پررنگ است و انتظار میرود دولت جدید، بیتوجهی ۸ ساله دولت قبلی را تکرار نکند چراکه دقیقا در همین فقره شرکتهای دانش بنیان و شتابدهندههایی دست کم در پارک علم و فناوری خوزستان موجود، فعال و آمده خدمت رسانی با شیوههای نوین برای کاهش مصرف انرژی هستند که انشالله بکار گرفته شوند.
چه محصولاتی دانشبنیان تلقی خواهند شد؟
این استاد دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان بیان داشت: برای اینکه بتوانیم فهم درستی از اصطلاح دانش بنیان و رویه آن داشته باشیم اینکه ابتدا یک شخص یا یک تیم که معمولا دارای تحصیلات دانشگاهی هستند نظر به تخصص یا حوزه مطالعات خود مشکل یا یک مسئله را در جامعه اطراف خود( اجتماعی، فرهنگی، صنعت، کشاورزی و..) یا حتی بسیار فراتر از آن را میبیند سپس ایدهایی شکل میگیرد و یا مطرح میشود و برای عملی شدن آن ایده، بررسی منابع دقیقی صورت میگیرد و تحقیقات خود را با شیوههای مبتنی بر علم روز کامل میکند و نهایت با صرف زمان و هزینه نتیجه کار به صورت یک محصول کاربردی ارایه مینماید. در ادامه در قالب تاسیس یک شرکت و سپس درخواست به مراجع قانونی برای ارزیابی دانش بنیانی اقدام کنند و یا با مراجعه به واحدهای شتاب دهنده و انواع مراکزی که در پارکهای علم و فناوری مستقر هستند مسیرهای متنوع موجود را برای کمک به کسب درجه دانشبنیانی طی نمایند.
کاظمی درباره به ثمر نشستن یک محصول دانش بنیان گفت: پس از اینکه محصول یک شرکت موفق به کسب درجه دانشبنیانی شد در ادامه بکارگیری، استفاده یا خرید آن محصول توسط یک کارفرما یا مشتری موجب بهتر شدن و ارتقا کار او خواهد شد. حال محصول میتواند یک ماشین یا یک دستگاه باشد و یا یک سخت افزار و یا حتی نرمافزاری باشد از طرفی کارفرما یا مشتری این محصول نیز از یک کارخانه یا صنعت مادر تا یا یک کارگاه کوچک و یا یک خانواده را در برمیگیرد
عضو شرکت دانشبنیان توضیح داد: وقتی تولید یک محصول از ایده تا ساخت بر پایه دانش و با اصول علمی باشد یعنی هم مسئله و نیازسنجی آن اصولی است و هم پروسه تولید محصول بر پایه علم روز است بر همین اساس شرکتهای دانشبنیان تلاش میکنند تمام جوانب( فنی، فرهنگی، اقتصادی، زیست محیطی…) را در تولید محصول خود بطور واقعی لحاظ نمایند اما برخی جنبه ها وجود دارد که خارج از اراده این شرکتها است و صد البته در موفقیت اقتصادی آنها موثر است مثلا سیاستهای اقتصادی دولت، نرخ و نوسانات بازار، دستورالعملهایی همچون بیمه، مالیات، شرایط صادرات و واردات و… از طرفی شرکتهای نوپا و صاحبان ایده که در مراحل اولیه هستند علاوه بر موارد مذکور مشکلاتی همچون سرمایه، فضا ، ابزار و.. را نیز خواهند داشت.
کاظمی ادامه داد: شرکتهای دانشبنیان الگوی کاملی از تکمیل چرخهی دانش در زندگی بشر امروزی هستند که تبدیل علم به عمل رخ میدهد و چنانچه همه چیز خوب پیش برود این تبدیل منجر به خلق یک محصولی شده که نیازمند حمایت همه جانبه ی دولت و حتی مردم است. مردم نیز باید جوانان خوش فکر، خلاق با دانش خوب را باور کنند و انتهای این حمایت ها به تولیدات دانشبنیان بومی و ملی ختم خواهد شد که نتایج آن: رفع مشکل و رونق تولید؛ اثرات مثبت اجتماعی و اقتصادی( اشتغالزایی، رفاه، کاهش شکاف طبقاتی؛ افزایش درآمد و.. ) است.
این استاد دانشگاه ادامه داد: در شرایط فعلی بیش از ۶۶۰۰ شرکت دانش بنیان تایید شده در کشور وجود دارد که این شرکتها به انواع نوپا نوع۱ و ۲؛ تولیدی نوع ۱ و۲ تقسیم میشوند از طرفی طبق آیین نامههای موجود شرکتهای دانشبنیان در ۹ دسته قرار میگیرند همچون ماشین آلات و تجهیزات پیشرفته؛ فناوری اطلاعات؛ وسایل و ملزومات پزشکی؛ مواد پیشرفته مبتنی بر فناوری های شیمیایی؛ سخت افزارهای برق و الکترونیک ؛ صنایع فرهنگی و یک دسته مهم هم کشاورزی، فناوری زیستی و صنایع غذایی است که از کل شرکتهای تایید شده در کشور ۲۷۹شرکت مربوط به دسته کشاورزی است.
تنها ۵ شرکت دانش بنیان کشاورزی در خوزستان داریم
وی افزود: شوربختانه از این تعداد در کل کشور فقط ۵ مورد در استان خوزستان وجود دارد و دقیقا همین تعداد بسیار کم و سهم ناچیز موجود در مقایسه با سهم و نقش خوزستان در تولیدات کشاورزی کشور و میزان اراضی زراعی آن همخوانی ندارد.
این استاد دانشگاه گفت: از طرفی یک دانشکده کشاورزی باسابقه واقع در دانشگاه شهید چمران اهواز و دیگری یک دانشگاه تخصصی کشاورزی واقع در ملاثانی با قدمت های بیش از ۶۰ سال در خوزستان وجود دارد که صدها عضو هیات علمی و هزاران دانشجوی تحصیلات تکمیلی دارند اما چرا فقط ۵ شرکت دانش بنیان در رسته کشاورزی باید داشته باشیم؟!
کاظمی افزود: با این ظرفیت نیروی انسانی متخصص و پتانسیل منابع طبیعی ، آب و خاک در استان خوزستان میبایست آسیب شناسی نمود. قطعا یکی از دلایل اصلی دستکم در دانشگاه کشاورزی خوزستان (ملاثانی) که ما خود عضو آن هستیم و اطلاع دقیق داریم عدم برنامه، وکم توجهی به مقوله موضوع دانش بنیانی است به طوری که در این دانشگاه بجز در یک مورد جهت دانش بنیان نمودن محصولات اقدام کردیم و آن هم مدیریت دانشگاه همکاری و همراهی نکردند. در دانشگاهی با این قدمت هنوزهیچ شرکتی تاسیس نشده است که علت اصلی آن تفکر خاص مدیریت دانشگاه طی ۸ سال اخیر بوده و هنوز هم هست. تفکری کمیتگرا که صرفا افزایش تعداد مقاله و مقاله محوری را دنبال میکنند آن هم نه مقالاتی که الزاما برای رفع مشکل کشاورزی منطقه و یا نیاز محور باشند بلکه فقط علاقهمندی به افزایش آمار مقاله است.
شیوه نامه ارتقا اساتید ضد دانش بنیان است
این استاد دانشگاه با انتقاد از روند ارتقا اساتید گفت: در شیوه نامه تعیین میزان گرنت و حق تشویق اساتید باز مبنای اصلی تعداد مقاله میباشد بر اساس تعداد مقالات گرنت و حق التشویق دریافت کرده و دوباره گرنت دریافتی صرف نوشتن مقاله شده و این سیکل معیوب ادامه دارد. اگر شما هزار مقاله چاپ کرده باشید بدون توجه به اینکه این هزار مقاله را کسی استفاده عملی کرده یا خیر؟ موجب تاثیر در کشور یا منطقه شده یا خیر! از این هزار مقاله محصولی یا تکنولوژی استخراج شده است یا نشده است! باز طبق شیوه نامه گرنت بیشتر و تشویق بیشتر تعلق خواهد گرفت که قطعا در شرایط امروزه باید مدیریت دانشگاه در جهت فرمان سال تغییر روش دهند.
وی گفت: در این راستا توسط وزیر محترم عتف از تمامی دانشگاه ها و موسسات آموزشی و پژوهشی نیز بطور جدی خواسته شده تا برنامه های عملیاتی خود را با توجه به ماموریتهای هر دانشگاه را برای تحقق شعار سال اعلام کنند.
این استاد دانشگاه کشاورزی اظهار داشت: بر کسی پوشیده نیست که کشاورزی نقش مهمی در امنیت غذایی و توسعه اقتصادی ایفا میکند و چنانچه بخواهیم توسعهای آنهم پایدار در این بخش رخ دهد میبایست تمامی عملیاتهای مربوط به تولید انواع محصولات زراعی، باغی و دامی بر پایه دانش باشد از طرفی وضعیت تغییرات آب و هوایی و بطور خاص بحرانهای خشکسالی و کمبود آب در کنار تفکر اقتصاد مقاومتی بیش از پیش ضرورت توجه به علم و آنهم علم روز و نافع را میطلبد.
وی افزود: برای تحقق شعار سال همان طورکه شور و اشتیاق و جنب جوش خوبی در استان رخ داده است و صاحبان اصلی ایده و آموزش دهندگان خلاقیت و نوآوری اکثریت در دانشگاه ها هستند و پارک های علم و فن آوری نیز نقش موثر و کلیدی در عملیاتی شدن پروسه از ایده تا محصول دانش بنیان و سپس حمایت آنها را دارند.
کاظمی افزود: لذا امیدوارم این دو در راستای هم برای رسیدن به اهداف مشترک تلاش کرده و از موازی کاری که میتواند موجب کاهش بهرهوری و سرعت تحقق فرمان سال گردد بپرهیزند و مشکلاتی همچون کمبود فضا برای فعالیت شرکتهای دانش بنیان مرتفع گردد.
تشکیل شورای فناوری استان یک گام به جلو است
وی گفت:از شرایطی که اخیرا فراهم و ابلاغ شده که شورای فنآوری و نوآوری در استانداری ها با حضور روسای پارک و علم و فناوری های هر استان تشکیل و حداکثر بهره برداری برای رفع مشکلات شرکتهای دانش بنیان استفاده شود.
این استاد دانشگاه گفت: ازجمله مشکلاتی که وجود دارد مسایل مربوط به تامین اجتماعی در بحث پرسنل و مفاصا حساب قراردادها است. معضل بزرگی که سر راه این شرکت ها وجود دارد عدم پذیرش توسط افراد تصمیم گیر در مسئولیت های تاثیرگذار برای فرایند خرید محصولات دانش بنیان است که بخشی با تهیه مصوبات قانونی و برخی نیز با فرهنگ سازی و تغییر نگرش و ترغیب به سمت استفاده از محصولات دانش بنیان قابل حل هستند.
